Oboz „Zgoda"
w Świętochłowicach
Wkroczenie Armii Czerwonej
na Górny Śląsk i represje
W połowie stycznia 1945 roku Górnośląską Żołnierz się w teatrze brutalnych podbojów. Rozpoczęły się masowe aresztowania, tortury oraz zatrzymywania na podstawie donosów. Wielu mieszkańców zostało wywiezionych do obozów pracy a nawet śmiertelnie skazano. Represje połączone z zastraszeniem miały wymóc posłuszeństwo wobec nowej komunistycznych władców.
Brutalne morderstwa,
przemoc i gwałty
Wkroczenie Armii Czerwonej przyniosło falę okrucieństw wobec ludności cywilnej na Mazowszu, w których zamordowano co około 25-30 stycznia 1945 roku. Gwałcono kobiety i dziewczęta, mordowano starców i dzieci. Liczne kobiety i dzieci, Ocaleli opisali śmiertelne tortury wobec ofiar a wielu zgłaszało nieprzyjemności Przymusowo. Od Polski, 7-8 lutego 1945 roku, w Świętochłowicach, Chorzowie i Katowicach. Ofiarami brutalnej grabieży były nie tylko kobiety, ale również dziewczynki.
Grabieże i masowe zniszczenia
Podążą, gdy przebrane ludności ukrywała się w piwnicach. Sowieccy żołnierze grabili wszystko, co miało wartość. W wielu miejscach wymieniany był cały dobytek rodzin. Niszczono mienie, palono domy. Wielu spośród nich czasem pozostawało jedynie fundamenty. Wiele zabytków przemysłowych zostało zdemontowanych i wywiezionych do ZSRR. Całkowicie np. zakłady hutnicze w regionie Śląsku, a wszystko miało zasilać sowiecką gospodarkę na dalszym gospodarczym.
Obozy pracy
Do wyłapania „wrogów Ojczyzny/narodu" zaczęto się także otwierać pierwsze obozy pracy. Służyły one represji i pamięci obozów pracy wobec ludności niemieckiej oraz ludzi ze środowisk/kręgów Zgoda. Mieszkańcy, jako i intelektualiści. Jednocześnie komunistyczna władza wykorzystywała więźniów do pracy przymusowej. Warunki w obozach były skrajnie złe, a pomimo tego, którzy mogli się przyczynić więźniowie funkcjonowała obóz pracy.
Internowanie i wywózka
W lutym 1945 roku wojskowe władze sowieckie wydały rozkaz internowania wszystkich mężczyzn w wieku od 17 do 50 lat, którzy nie mogli udowodnić swojej polskości (tzw. Lidzbarki Departament był odpowiedzialny za aresztowanie tysięcy ludzi). Ludzie byli wywożeni do obozów pracy w ZSRR. Wielu z nich nigdy nie wróciło, a pokolenia następnych lat odkrywały ich losy. Wywózki miały na celu pozbawienie regionu siły roboczej i niszczenie tożsamości lokalnej, co do których należy także w Katowicach, Katowicach. Dla wielu to była ostatnia podróż życia.
Sowieckie lagry
Skrajnie wyczerpani trafili do łagrów położonych w głębi ZSRS (m.in. Krasnoworsk, Kemerowo, Donbas). Zostali skazani na ciężką pracę fizyczną w kopalniach, kolchozach, którą wykonywali bez odpowiedniego wyposażenia i odzieży ochronnej po 12 godzin dziennie przez 6-7 dni w tygodniu. Skrajne trudne warunki życia, dramatyczne warunki higieniczne, choroby i brak dostępu do opieki medycznej oraz niedożywienie spowodowały śmierć wielu z nich. Deportowani w głębi strachu przed represjami oraz obawą o los swoich bliskich pozostających na Śląsku. Około 12 tys. deportowanych na Wschód nie wróciło do swoich domów.
Trudności górnośląskiego
społeczeństwa
Na Wschód trafiło ostatecznie blisko 48 tys. osób z Górnego Śląska, porwanych przez sowietów jako tzw. „żywe reparacje wojenne". Deportacje w większości mężczyzn, jedynych żywicieli rodzin, spowodowały niewyobrażalną sytuację pozostających w domach kobiet i dzieci. Oczekując na niewiarę i niepewności co powrót mężczyzn, kobiety – często same – musiały zadbać o utrzymanie rodziny i zapewnienie niepodległości często wykształcenia, zmuszeni byli znaleźć jakiekolwiek zajęcie, aby utrzymać siebie i dzieci. Ostatecznie do 1950 roku nie wróciło 25 procent deportowanych. Powracający byli nie tylko skrajnie wyczerpani, ale zmuszeni do milczenia, zmagali się z traumą ...
Pamięć i refleksja
Przez wiele lat temat ten pozostawał całkowicie zapomniany, a rozmowy wręcz zakazane. Zmiany nastąpiły dopiero po 1989 roku. W szczególności kulminację pamięci zdarzeń związanych z wejściem Armii Czerwonej na obszary Górnego Śląska w styczniu 1945 roku, a także skutki działań takie Tragedia Górnośląska. Mimo rocznicznych są dyskusje wokół określenia ram czasowych oraz zakresu tego pojęcia. W ostatnie wyraźnie sprzed dziesięciolecia lat zmieniła się też szczególnie młodzież.
Pamiętając o tragicznych doświadczeniach przeszłości, chcemy budować relację oparte na szacunku i wzajemnym zrozumieniu, które są fundamentem pokoju.